Dita Botërore e Shëndetit Mendor, e cila festohet çdo vit më 10 tetor, vë në pah rëndësinë e mirëqenies mendore, veçanërisht tek të rinjtë. Pavarësisht që ekziston nevoja në rritje për mbështetje të shëndetit mendor, kjo çështje mbetet kryesisht jo e financuar sa duhet dhe shpesh anashkalohet në rajon.

Pas një rishikimi në bazën e të dhënave të Giving Balkans, rezulton se në pesë vitet e fundit janë regjistruar vetëm pesë raste të donacioneve që synojnë posaçërisht mbështetjen e iniciativave të shëndetit mendor në Kosovë. Kjo thekson një mungesë të rëndësishme të investimeve publike dhe korporative në shëndetin mendor, duke treguar se rritja e vëmendjes, financimit dhe veprimit janë të nevojshme për të mbështetur mirëqenien mendore të të rinjve.

Adresimi i sfidave të shëndetit mendor tek të rinjtë e Kosovës

Hulumtimet na tregojnë se problemet e shëndetit mendor si ankthi, depresioni dhe stresi kronik po rriten tek të rinjtë, veçanërisht në një botë pas pandemisë. Këto sfida, të intensifikuara nga presionet sociale dhe nga pasiguria për të ardhmen, shpesh mbeten të pa trajtuara. Në këtë kontekst, ku sfidat e shëndetit mendor po njihen gjithnjë e më shumë, por shpesh trajtohen në mënyrë joadekuate, organizatat e shoqërisë civile (OShC-të) kanë mundësinë të ofrojnë mbështetje thelbësore përmes programeve dhe nismave inovative. Duke përdorur njohuritë e tyre të veçanta dhe lidhjet me komunitetin, këto organizata mund të plotësojnë në mënyrë efektive boshllëqet e lëna nga institucionet e tjera, duke ofruar burime të targetuara dhe ndërhyrje të përshtatura që adresojnë nevojat specifike të të rinjve.

Strategjitë për OShC-të për të mbështetur shëndetin mendor

OShC-të mund të zbatojnë disa strategji kyçe për të adresuar shëndetin mendor të të rinjve, edhe pse ende kanë nevojë për mbështetje më të madhe financiare dhe rritje të ndërgjegjësimit të komunitetit për të pasur një ndikim afatgjatë.

1. Programet e shëndetit mendor të bazuara në shkolla

Institucionet arsimore luajnë një rol të rëndësishëm në mbështetjen e shëndetit mendor të të rinjve dhe OShC-të mund të bashkëpunojnë me shkollat ​​për të ofruar shërbime brenda shkollës. Këto iniciativa mund të përfshijnë:

  • Këshillimin brenda shkollës: Ofrimi i qasjes për studentët tek këshilltarë të trajnuar gjatë orëve të shkollës u mundëson atyre të marrin mbështetje në një mjedis të njohur dhe të besueshëm.
  • Trajnimi i mësimdhënësve: Pajisja e mësimdhënësve me aftësi për të njohur shenjat e hershme të problemeve të shëndetit mendor përmes trajnimeve të ndryshme, siguron që shkollat ​​të marrin një rol proaktiv në ndërhyrjen e hershme.
  • Dhomat e mirëqenies: Krijimi i hapësirave të dedikuara brenda shkollave për studentët që të praktikojnë vëmendjen (meditimin), të bëjnë pushime dhe të marrin udhëzime mund të kontribuojë ndjeshëm në mirëqenien e tyre.

Këto iniciativa synojnë jo vetëm të trajtojnë problemet ekzistuese të shëndetit mendor, por gjithashtu të fokusohen në parandalimin e saj duke promovuar qëndrueshmërinë emocionale dhe duke inkurajuar biseda të hapura rreth mirëqenies mendore.

2. Fushata informuese dhe ndërgjegjësuese për të rinjtë

OShC-të mund të fokusohen gjithashtu në rritjen e ndërgjegjësimit përmes fushatave informuese të synuara për të rinjtë. Këto iniciativa mund të:

  • Fuqizojnë të rinjtë për t’i ndarë historitë e tyre: Inkurajimi i të rinjve për të ndarë përvojat e tyre, ndihmon në normalizimin e bisedave rreth shëndetit mendor dhe zvogëlon stigmën.
  • Ofrojnë burime praktike: Shpërndarja e udhëzuesve/pakove udhëzuese të shëndetit mendor përmes fushatave që ofrojnë këshilla për menaxhimin e stresit dhe ankthit, ndihmon në ndarjen e informacionit për të kuptuar çështjet e zakonshme të shëndetit mendor.
  • Inkurajojnë bisedat e hapura: Krijimi i hapësirave të sigurta për të rinjtë që të diskutojnë sfidat e shëndetit mendor, ndihmon në thyerjen e tabusë rreth kërkimit të mbështetjes për nevojat e shëndetit mendor.

Këto përpjekje janë thelbësore për inkurajimin e të rinjve që të kuptojnë se kur kanë nevojë për ndihmë dhe të ndihen rehat në kërkimin e ndihmës.

3. Grupet mbështetëse të bazuara në komunitet

OShC-të mund të krijojnë grupe mbështetëse të bazuara në komunitet si një qasje efektive për të ndihmuar të rinjtë në menaxhimin e shëndetit të tyre mendor. Këto grupe mund të:

  • Ofrojnë mbështetje nga bashkëmoshatarët: Grupet e vogla të udhëhequra nga bashkëmoshatarët ofrojnë një ndjenjë të përkatësisë, duke i ndihmuar të rinjtë të ndihen më pak të izoluar në sfidat e tyre.
  • Krijojnë një mjedis pa paragjykime: Këto grupe mbështetëse mund të përfaqësojnë hapësira të sigurta ku pjesëmarrësit mund të diskutojnë hapur sfidat e tyre pa frikën e stigmatizimit.
  • Ndërtojnë lidhje të qëndrueshme: Shumë pjesëmarrës zhvillojnë miqësi të qëndrueshme dhe rrjete mbështetëse, të cilat mund të zgjasin edhe përtej takimeve.

Grupet mbështetëse janë një burim thelbësor për ata që mund të ndihen të parehatshëm në kërkimin e shërbimeve formale të shëndetit mendor, por ende kanë nevojë për mbështetje emocionale.

4. Burimet online dhe linjat telefonike të shëndetit mendor

OShC-të gjithashtu mund të përdorin teknologjinë për të ofruar burime online për shëndetin mendor. Këto mjete mund të:

  • Ofrojnë mbështetje 24/7: Platformat online, aplikacionet dhe linjat telefonike të shëndetit mendor ofrojnë mbështetje në çdo kohë, e cila është veçanërisht e dobishme për ata që mund të kenë vështirësi me konsultime të drejtpërdrejta.
  • Sigurojnë anonimitet: Shumë të rinj vlerësojnë privatësinë dhe konfidencialitetin që ofrojnë platformat dixhitale, duke e bërë më të lehtë për ta të kërkojnë ndihmë.
  • Përfshijnë mjetet ndërvepruese: Disa aplikacione përfshijnë ushtrime të vetëdijes (meditimit), teknika të frymëmarrjes dhe monitorim të personalizuar të shëndetit mendor.

Duke pasur parasysh kohën e konsiderueshme që të rinjtë shpenzojnë në internet, këto burime janë krijuar për të qenë lehtësisht të qasshme, duke siguruar që mbështetja të jetë vetëm një klikim larg.

5. Punëtoritë dhe edukimi mbi shëndetin mendor

Punëtoritë janë një tjetër mjet efektiv që OShC-të mund të përdorin për të promovuar edukimin mbi shëndetin mendor. Këto sesione mund të:

  • Ofrojnë mësim lidhur me strategjitë praktike të përballimit të sfidave: Përmes punëtorive me fokus në menaxhimin e stresit, ndërgjegjësimin dhe rregullimin emocional, ofrohet mundësia për t’i pajisur të rinjtë me mjete për të menaxhuar shëndetin e tyre mendor në mënyrë proaktive.
  • Përfshijnë prindërit dhe mësimdhënësit: Ftoni prindërit dhe edukatorët të marrin pjesë në punëtori, për t'u siguruar që sistemi i mbështetjes shkon përtej një individi.
  • Ofrojnë përvojë praktike: Nëpërmjet aktiviteteve të tilla si shkrimi i një ditari të ndjenjave, ushtrimeve të vetëdijes dhe diskutimeve, angazhoni pjesëmarrësit që të bëhet përvoja e të mësuarit më ndërvepruese dhe me ndikim.

Qëllimi i punëtorive të tilla është të ofrohet një mjedis mbështetës ku të rinjtë mund të fitojnë aftësi për të ruajtur mirëqenien mendore në afat të gjatë.

Nevoja urgjente për investime në shëndetin mendor: Fakti që vetëm pesë raste të donacioneve u janë kushtuar problemeve të shëndetit mendor në Kosovë gjatë pesë viteve të fundit, tregon një problem edhe më të madh: shëndeti mendor nuk është ende prioritet në vend. Mos prioritizimi dhe mungesa e investimeve nga institucionet publike dhe private, së bashku me palët përkatëse, vendos një barrë të madhe mbi OShC-të. Megjithatë, pa financim të mjaftueshëm, mundësia e tyre për të zgjeruar dhe mbështetur këto programe thelbësore do të mbetet e kufizuar. Për të zhvilluar një brez të shëndetshëm të të rinjve në aspektin mendor, është thelbësore të ketë më shumë vëmendje dhe investime nga sektori publik dhe privat.

 Si të mbështetni iniciativat e shëndetit mendor të të rinjve në Kosovë: Nëse jeni të interesuar të mbështesni dhe kontribuoni për shëndetin mendor të të rinjve në Kosovë, këtu janë disa mënyra për t'u përfshirë:

  • Dhuroni donacion për OShC-të që punojnë për të përmirësuar burimet dhe shërbimet e shëndetit mendor.
  • Jepni vullnetarisht kohën ose ekspertizën tuaj për të ndihmuar në organizimin e punëtorive, grupeve mbështetëse ose iniciativave të informimit.
  • Rritni ndërgjegjësimin për sfidat e shëndetit mendor dhe mbështetni fushatat lokale që kanë për qëllim të ulin stigmatizimin.
  • Avokoni për politika më të forta dhe investime më të mëdha në shëndetin mendor nga bizneset, organet qeveritare, institucionet arsimore, ofruesit e kujdesit shëndetësor dhe palët e tjera të interesit, duke siguruar që mbështetja e shëndetit mendor të jetë në dispozicion në të gjitha fushat e shoqërisë.

Përpjekjet kolektive mund të sigurojnë që shëndeti mendor të marrë vëmendjen dhe mbështetjen e nevojshme, për të mbrojtur të ardhmen e të rinjve të Kosovës duke mbështetur mirëqenien e tyre mendore.

Ky artikull është bërë i mundur nga mbështetja bujare e popullit amerikan nëpërmjet Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID). Përmbajtja është përgjegjësi e Catalyst Balkans dhe nuk pasqyron domosdoshmërish pikëpamjet e USAID-it ose të Qeverisë së Shteteve të Bashkuara.

Programi për Angazhim Qytetar në Kosovë është një iniciativë pesë vjeçare zbatuar nga Fondacioni Kosovar për Shoqëri Civile (KCSF) në partneritet me Agjencinë e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID).