Qendra “Zemra” prej 31 vitesh punon për parandalimin e vetëvrasjeve dhe mbështetjen emocionale të personave në krizë.

Nëpërmjet telefonit 0800-300-303, emailit, dhe webfaqes, vullnetarët e Qendrës "Zemra" ofrojnë mbështetje të përditshme për ata që i kontaktojnë. Ata e dinë se si është të dëgjosh dhe pranosh në mënyrë aktive bashkëbiseduesin. Ata i qasen hapur temave më të dhimbshme dhe besojnë se njerëzit mund të pranojnë dhe respektojnë ndjenjat e të tjerëve.

Më shumë për punën e Qendrës “Zemra” dhe luftën tridhjetëvjeçare për shëndetin mendor mësuam nga koordinatorja Teodora Gjukiq dhe drejtori i Qendrës, Goran Knezeviq.

Si u krijua Qendra “Zemra”? Si u zhvillua misioni juaj?

Teodora: Qendra Zemra është një organizatë vullnetare, joqeveritare, jofitimprurëse që ofron mbështetje emocionale për njerëzit në krizë dhe parandalimin e vetëvrasjeve. Është themeluar në vitin 1991 si Qendër Këshillimore për ndihmë psikologjike për pjesëmarrësit e luftës dhe me iniciativën e një grupi profesorësh nga Universiteti i Novi Sadit, Prof. dr. Slobodanka Stankoviq dhe prof. Dr. Sllavica Selakoviq-Burshiq ndër të tjerësh. Një grup entuziastësh, të cilët kishin dëshirë të ndihmonin dhe kontribuonin në këto momente të vështira, u mblodhën dhe hapën për herë të parë linjat telefonike. Viti 1991 ishte kur personi i parë dëgjoi: "Mirëdita, Qendra Zemra. Jemi duke u dëgjuar".

Për shkak të shkallës së lartë të vetëvrasjeve, në vitin 1993, qendra zgjeroi mbështetjen e saj për të gjithë qytetarët që mund të mos ishin prekur drejtpërdrejt nga lufta. Më pas qendra ndryshoi emrin e saj në "Zemra - Këshillim Psikologjik për Situatat e Krizave dhe Viktimat e Luftës" kur u bë pjesë e një rrjeti qendrash që merren me ndërhyrjet në kriza dhe parandalimin e vetëvrasjeve - Befrienders International (sot Befrienders Worldwide).

Emri i sotëm, "Zemra - Qendra për Mbështetje Emocionale dhe Parandalimin e Vetëvrasjeve", u krijua në vitin 2000. Përdoruesit e shërbimeve tona janë të gjithë njerëz që kalojnë një krizë emocionale dhe duan të flasin me dikë për këtë.

Teodora Gjukiq

Cili ishte motivimi juaj për të punuar në sektorin jofitimprurës?

Teodora: Besoj se secili prej nesh vendosi të punojë në sektorin jofitimprurës për arsyet tona shumë të ndryshme. Në përgjigje të kësaj pyetjeje, fjalia e parë në disa nga aktivitetet ndihmëse është shpesh e njëjtë - "Unë dua të ndihmoj njerëzit".

Edhe pse të gjithë jemi të lidhur me idenë se duam t'i kushtojmë kohën dhe energjinë tonë  për të ndihmuar të tjerët, ka një larmi motivesh të brendshme për atë vendim. Për mua, ishte një dëshirë për t'u ndjerë e vlefshme dhe e dobishme përmes vullnetarizmit dhe punës me njerëz. Vullnetarët shpesh flasin me njëri-tjetrin për këtë temë. Qëllimi i këtyre bisedave është që motivimi, që na mban tek “Zemra”, të mbijetojë për një kohë të gjatë. Në të vërtetë, nuk është gjithmonë e lehtë të gjesh forcën për të vazhduar punën në sektorin jofitimprurës, atëherë shpesh kthehemi në fillim dhe i kujtojmë vetes pse jemi këtu. Është gjithmonë një rëndësi dhe inkurajim i madh për ne kur shohim se kemi mundur të ndihmojmë dikë që na ka thirrur atë ditë dhe për këtë arsye puna në qendër është shumë stimuluese dhe motivuese. Përveç gjithë kësaj, kolegët vullnetarë rinovojnë dhe inkurajojnë motivimin dhe energjinë tonë me entuziazmin, punën, ndjenjën e përkatësisë dhe atmosferën e tyre familjare.

Si ka ndikuar kriza KOVID-19 në punën e qendrës? Në cilat aktivitete jeni fokusuar më shumë në dy vitet e fundit? A është rritur numri i atyre që kërkojnë mbështetje në krahasim me disa periudha të tjera?

Teodora: Gjatë pandemisë KOVID-19, "Zemra", si çdo gjë tjetër në Tokë, kaloi sfidat e saj. Kemi pasur një problem me ardhjen në ambientet tona gjatë orës policore, ndaj na është dashur të transferojmë të gjithë punën online. Më pas, për shkak të politikës së brendshme dhe sistemit të vlerave të qendrës, në lidhje me anonimitetin dhe mbrojtjen e të dhënave, vendosëm të ndërpresim përkohësisht punën në telefon dhe të punojmë vetëm me email dhe chat. Periudha e parë ishte vërtet e mjerueshme për këdo, si për telefonuesit tanë ashtu edhe për ne. Megjithatë, ne ngulmuam dhe i kaluam ata pak muaj punë nga shtëpia.

Numri i thirrjeve kishte luhatjet e veta dhe ndryshonte në varësi të situatës botërore. Megjithatë, do të thoja që puna jonë ka qenë e vazhdueshme. Telefonuesit tanë rrallë telefononin për të folur vetëm për KOVID-19, por shpesh ishte një temë anësore. Vumë re se kriza nga pandemia përkeqësoi shëndetin e tyre mendor dhe ngjalli nevojën që disa të flisnin për herë të parë në lidhje me këtë. Puna gjatë KOVID-19 la gjurmë tek të gjithë ne. Krahas vetë punës, e cila ka qenë e vazhdueshme, aktivitetet tona të tjera janë pezulluar pjesërisht ose tërësisht, duke hapur kështu derën për probleme të tjera, pasojat e të cilave po i luftojmë edhe sot.

Në cilat aktivitete jeni më të fokusuar aktualisht? Cilat janë planet dhe synimet më të rëndësishme që planifikoni të realizoni në të ardhmen?

Goran: Fillimisht, ne jemi të fokusuar, si gjithmonë, të jemi sa më të aksesueshëm për personat që kanë nevojë për ndihmën tonë, gjë që reflektohet në zgjatjen e orarit të punës. Qendra “Zemra” është e hapur 365 ditë në vit, shtatë ditë në javë nga ora 14:00 deri në orën 23:00, por tani jemi aty të shtunave dhe të dielave nga ora 14:00 deri në orën 04:00 sepse nevoja për zgjerim të kapaciteteve është evidente, siç na tregojnë edhe numrat e thirrjeve, emailet dhe bisedat e dërguara në qendrën tonë.

Gjithashtu, misioni ynë nuk ndalet me kaq. Ne përpiqemi të përhapim ndërgjegjësimin për shëndetin mendor dhe parandalimin e shëndetit mendor përmes aktiviteteve të ndryshme, forumeve, edukimit, bashkëpunimit me qendrat përkatëse dhe Festivalit Exit, rrjetëzimit të sektorit të OJQ-ve dhe bashkëpunimit me institucionet qeveritare.

Përveç kësaj, kemi një fushatë në bashkëpunim me OPENS të quajtur "Watch the tone, watch the click" lidhur me raportimin etik për vetëvrasjen. Ne e konsiderojmë thelbësore që kjo të bëhet në mënyrë të pranueshme për të mos shkaktuar dëme edhe më të mëdha nga shkrimet sensacionale mbi këtë temë vendimtare.

Goran Knezeviq

Si financohet qendra Zemra? Me cilat kategori të ndryshme donatorësh punoni dhe si? Në çfarë mënyrash mund të mbështesin punën e qendrës ata që duan?

Goran: Qendra "Zemra" është një organizatë vullnetare joqeveritare, jofitimprurëse, ne financojmë punën tonë nga projekte të ndryshme për të cilat aplikojmë, dhe në këtë drejtim qendra "Zemra" nuk ka burim të përhershëm të ardhurash por varet nga projektet dhe vullneti i mirë i individëve dhe organizatave që njohin rëndësinë e punës dhe ekzistencës sonë dhe na ndihmojnë të sigurojmë punë të pandërprerë dhe ta përmirësojmë atë.

Të gjithë ata që duan të na mbështesin mund të gjejnë të gjitha informacionet e nevojshme në www.centarsrce.org.

Një numër i madh vullnetarësh angazhohen çdo ditë në aktivitetet e qendrës Zemra. Si kontribuojnë vullnetarët në punën e qendrës dhe sa i rëndësishëm mendoni se është vullnetarizmi për sektorin jofitimprurës në përgjithësi?

Teodora: Vullnetarët përbëjnë qendrën "Zemra". Pa to, nuk do të kishte qendër. Me energjinë, dashurinë dhe forcën e tyre të madhe, secili prej tyre ruan dhe justifikon ekzistencën e qendrës sonë. Do të thoja se secili prej nesh është autentik dhe në mënyrën e tij kontribuon në punën e përditshme, por edhe në ecurinë e qendrës dhe përmirësimin e shëndetit mendor në vendin tonë. Është thelbësore të përmendet se jo të gjithë vullnetarët tanë janë psikologë dhe se ne jemi nga fusha të ndryshme. Megjithatë, secili prej nesh ka kaluar nëpër trajnime të gjata dhe intensive, pas së cilës është konstatuar se kemi cilësitë dhe vlerat për të qenë vullnetarë. Secili prej nesh vendos nga java në javë t'i japë kohën e lirë dikujt që ka nevojë, gjë që është diçka e shkëlqyer në vetvete. Përveç kësaj, me zhvillimin dhe rritjen e rëndësisë së qendrës "Zemra", shfaqen detyra të reja në fushën e shëndetit mendor dhe parandalimit të vetëvrasjeve, bashkëpunimit me organizata dhe institucione të tjera, ku një numër i madh i vullnetarëve tanë zgjedhin të kushtojnë energji shtesë dhe të punojnë jashtë ndërrimeve të tyre të rregullta. Në punën tonë ka ndihmuar ekzistenca e ekipeve që merren me detyra të brendshme dhe të jashtme. Dhe kështu ata e bëjnë punën tonë me turne më të lehtë dhe më të mirë.

Vullnetarizmi është thelbësor për sektorin jofitimprurës dhe shoqërinë në tërësi. Na mëson të jemi altruist dhe të mos presim asgjë në këmbim. Unë besoj se një komunitet në të cilin lulëzon vullnetarizmi është një shoqëri e shëndetshme që dëshiron të kujdeset për bashkëqytetarët e saj dhe ta bëjë jetën në këtë vend të këndshme dhe më të mirë për të gjithë ne.

Tema të cilën po trajtoni është ende e ndjeshme dhe tabu. Si punoni për rritjen e ndërgjegjësimit për rëndësinë e tij? Cila është veçantia e punës suaj dhe mbështetja që ofroni? Si e edukoni publikun në mënyrën më të mirë dhe më efektive për parandalimin e vetëvrasjeve dhe çështjet e kujdesit ndaj shëndetit mendor?

Goran: Më duket se gjërat po ecin në këtë drejtim dhe se ne si shoqëri po bëhemi më të hapur duke folur për të, por edhe të kërkojmë ndihmë kur kemi nevojë dhe jemi të kënaqur, por nuk duhet të ndalojmë asnjëherë ndërgjegjësimin për rëndësinë e shëndetit mendor, në mënyrë që prania jonë në media, institucione, arsim, kulturë të vazhdojë përmes forumeve të ndryshme, edukimit dhe trajnimit mbi nevojën për ndihmë dhe vetë shëndetin mendor, fenomenin e vetëvrasjes, paragjykimet dhe keqkuptimet që lidhen me vetëvrasjen dhe është thelbësore t'u tregohet njerëzve se nuk janë vetëm, se nuk duhet të kalojnë një periudhë të vështirë pa mbështetje.

Mendoni se është i nevojshëm edukimi i mediave, pasi ato shpesh raportojnë për këto tema në mënyrë joprofesionale dhe a po përpiqeni të veproni në drejtim të ndryshimit të kësaj?

Teodora: Absolutisht. Fatkeqësisht, kohët e fundit kemi qenë dëshmitarë të shumë tentativave dhe vetëvrasjeve individuale. Duke qenë se ka të bëjë me vetëvrasjet, qendra jonë i kushtoi vëmendje të veçantë mediave dhe raportimit të tyre për çështjet e shëndetit mendor. Fatkeqësisht, vërejtëm se mënyra se si raportonin media të caktuara kishte raportime të theksuara joprofesionale dhe sensacionale për temën e vetëvrasjes. Kështu, ne shkruam një manual për gazetarët mbi temën e raportimit të vetëvrasjeve dhe organizuam forume dhe panele diskutimesh mbi këtë temë. Në bashkëpunim me Shoqatën Rinore të Novi Sadit – Kryeqyteti Rinor i Evropës (OPENS), kemi nisur një fushatë “Watch the tone, watch the click”, ku folëm për këtë temë përmes konferencave dhe paneleve me të ftuarit tanë të nderuar. Megjithatë, nuk mund të themi se puna jonë ka përfunduar. Ndihemi sikur sapo kemi filluar, edhe pse shumë punë ka mbetur pas. Besoj se do të na duhet shumë kohë për të arritur mentalitetin dhe mënyrën e të menduarit që do të na ndihmojë të zgjidhim problemin e raportimeve sensacionale. Megjithatë, është detyrë e të gjithëve ne, nga organizatat dhe ekspertët në fushën e shëndetit mendor e deri te gazetarët dhe lexuesit që zgjedhin se cila përmbajtje plotëson standardet e tyre.

A bashkëpunoni me organizata, fondacione dhe institucione të tjera jofitimprurëse, cilat dhe si?

Goran: Ne kemi një bashkëpunim të shkëlqyer me një numër të madh të OJQ-ve në Novi Sad, dhe të gjithë jemi mbledhur dhe të rrjetëzuar në "Konstelacionin e Mbështetjes", ku zhvillojmë aksione të ndryshme në rrugë, forume, edukim, trajnim, por edhe shkëmbejmë përvoja, ndihmojmë secilin. të tjera dhe të përmirësojmë punën tonë. Do të ishim të lumtur nëse bashkëpunimi do të shtrihej në sektorin publik dhe institucionet që merren me ruajtjen dhe përmirësimin e shëndetit mendor në të tre nivelet, primar, sekondar dhe terciar. Besoj se diçka e tillë do t'i ndryshonte ndjeshëm gjërat në aspektin e parandalimit, edukimit, trajtimit dhe rehabilitimit të njerëzve që kanë nevojë për ndihmë.

Cilat janë sfidat më të mëdha me të cilat përballeni dhe cilat janë sukseset më domethënëse që qendra ka arritur në punën e saj deri më tani?

Goran: Kur flasim për sfida është e vështirë të flasim për to sepse kolegët e qendrës "Zemra" janë heronj të vërtetë, ndaj edhe ato sfidat më të vështira me ta kalojnë shumë më lehtë, por kur flasim për suksese, fakti që ekzistojmë 31 vite pa një ditë pushim në punë flasin vetë. Kjo është falë të gjithë heronjve që vullnetarisht ia kushtojnë kohën e lirë në mënyrën më humane njerëzve që kanë nevojë për një fjalë të ngrohtë njerëzore dhe njohuri që kanë nevojë. Dua t'i falënderoj dhe të them sa krenar jam për ta dhe sa të bukur dhe të rëndësishëm janë për këtë shoqëri.