Центарот „Срце“ веќе 31 година работи на превенција од самоубиства и дава емоционална поддршка на лицата во криза.

По телефон 0800-300-303, е-пошта и веб-страница, волонтерите на Центарот „Срце“ даваат секојдневна поддршка на оние кои ќе ги контактираат. Знаат како е активно да го слушаш и прифаќаш соговорникот. Тие отворено пристапуваат кон најболните теми и веруваат дека луѓето можат да ги признаат и почитуваат чувствата на другите.

Повеќе за работата на Центарот „Срце“ и триесетгодишната борба за ментално здравје дознавме од координаторката Теодора Ѓукиќ и директорот на Центарот, Горан Кнежевиќ.

Како е формиран Центарот „Срце“? Како се разви вашата мисија?

Теодора: Центар за срце е волонтерска, невладина, непрофитна организација која обезбедува емоционална поддршка на луѓето во криза и спречување самоубиства. Основано е во 1991 година како Советувалиште за психолошка помош на учесниците во војната, а на иницијатива на група професори од Универзитетот во Нови Сад, проф. д-р Слободанка Станковиќ и проф. д-р Славица Селаковиќ-Буршиќ меѓу другите. Група ентузијасти, кои сакаа да помогнат и да придонесат во овие тешки моменти, се собраа и за првпат ги отворија телефонските линии. Таа 1991 година беше кога првиот човек слушна: „Добро Ден, Центар за срце. Повелете“.

Поради високата стапка на самоубиства, во 1993 година, Центарот ја даде својата поддршка на сите граѓани кои можеби не биле директно погодени од војната. Потоа Центарот го промени своето име во „Срце - психолошко советување за кризни ситуации и жртви на војни“ кога стана дел од мрежата центри кои се занимаваат со кризни интервенции и превенција од самоубиства - Befrienders International (денес Befrienders Worldwide).

Денешното име, „Срце - Центар за емоционална поддршка и превенција од самоубиства“, е основано во 2000 година. Корисниците на нашите услуги се сите луѓе кои минуваат низ емоционална криза и сакаат да разговараат со некого за тоа.

Teodora Đukić

Која беше вашата мотивација за работа во непрофитниот сектор?

Теодора: Верувам дека секој од нас реши да работи во непрофитниот сектор од свои многу различни причини. Како одговор на ова прашање, првата реченица во некои од активностите за помош е често иста - „Сакам да им помагам на луѓето“.

Иако сите нè поврзува идејата дека сакаме да го посветиме своето време и енергија за да им помагаме на другите, има различни внатрешни мотиви за таа одлука. За мене тоа беше желба да се чувствувам вредно и корисно преку волонтерството и работата со луѓе. Волонтерите често разговараат меѓу себе на оваа тема. Целта на овие разговори е мотивацијата, која не држи во „Срце“, да опстанеме долго време. Навистина, не е секогаш лесно да се најде сила да продолжиме да работиме во непрофитниот сектор, тогаш често се враќаме на почетокот и се потсетуваме зошто сме тука. Секогаш ни е од големо значење и охрабрување кога ќе видиме дека можевме да му помогнеме на некој што ни се јави тој ден и затоа работата во Центарот е многу стимулативна и мотивирачка. Покрај сето тоа, колегите волонтери ја обновуваат и поттикнуваат нашата мотивација и енергија со нивниот ентузијазам, работа, чувство на припадност и семејна атмосфера.

Како кризата со Ковид-19 влијаеше врз работата на Центарот? На кои активности сте биле најмногу фокусирани во последните две години? Дали е зголемен бројот на оние кои бараат поддршка во споредба со некои други периоди?

Теодора: За време на пандемијата со Ковид-19, „Срце“, како и сè друго на Земјата, помина низ своите предизвици. Имавме проблем да дојдеме во нашите простории за време на полицискиот час, па моравме да ја пренесеме целата работа онлајн. Потоа, поради внатрешната политика и систем на вредности на Центарот, во врска со анонимноста и заштитата на податоците, решивме привремено да престанеме да работиме на телефон и да правиме се само преку е-пошта и разговор. Првиот период беше навистина мизерен за сите, и за нашите јавувачи и за нас. Сепак, издржавме и ги пребродивме тие неколку месеци работа од дома.

Бројот на повици имаше свои осцилации и варираше во зависност од светската ситуација. Сепак, би рекол дека нашата работа е постојана. Нашите јавувачи ретко се јавуваа само за да разговараат за Ковид-19,  често тоа беше споредна тема. Забележавме дека пандемиската криза им го влоши менталното здравје и предизвика потреба некои првпат да зборуваат за тоа. Работата за време на Ковид-19 остави трага на сите нас. Покрај самата работа, која беше константна, делумно или целосно ни беа прекинати и другите активности, со што се отвора вратата за други проблеми, со чии последици и денес се бориме.

На кои активности сте најмногу фокусирани моментално? Кои се најважните планови и цели што планирате да ги реализирате во иднина?

Горан: Пред се, фокусирани сме како и секогаш да бидеме што подостапни за луѓето на кои им е потребна нашата помош, што се одразува и со продолжување на работното време. Центарот „Срце“ работи 365 дена во годината, седум дена во неделата од 14 до 23 часот, но сега сме тука во сабота и недела од 14 до 16 часот затоа што евидентна е потребата од проширување на капацитетите, како и бројките на повици. , е-пораките и разговорите испратени до нашиот “Центар кажете ни”.

Исто така, нашата мисија не застанува тука. Се трудиме да ја шириме свеста за менталното здравје и превенцијата на менталното здравје преку различни активности, форуми, едукација, соработка со сродни центри и фестивалот Егзит, вмрежување на невладиниот сектор и соработка со владините институции.

Дополнително, постои кампања во соработка со ОПЕНС наречена „ Внимавај на однесувањето, внимавај на знаците “ за етичко известување за самоубиства. Сметаме дека е од суштинско значење тоа да се направи прифатливо за да не се предизвика уште позначајна штета со сензационалистичкото пишување на оваа клучна тема.

Goran Knežević

Како се финансира Центарот “Срце„? Со кои различни типови донатори работите и како? На кои начини можат оние кои сакаат да ја поддржат работата на Центарот?

Горан: Центарот „Срце“ е невладина, непрофитна волонтерска организација, нашата работа ја финансираме од различни проекти на кои аплицираме, а во таа насока Центарот „Срце“ нема постојан извор на приходи туку зависи од проекти и добрата волја на поединци и организации кои ја препознаваат важноста на нашата работа и постоење и ни помагаат да обезбедиме непречена работа и да ја подобриме.

Сите оние кои сакаат да не поддржат можат да ги најдат сите потребни информации на www.centarsrce.org.

Во активностите на Центарот за срце секојдневно се ангажираат голем број волонтери. Како волонтерите придонесуваат за работата на Центарот и колку мислите дека волонтерството е важно за непрофитниот сектор воопшто?

Теодора: Волонтери го сочинуваат центарот „Срце“. Без нив немаше да има Центар. Со својата огромна енергија, љубов и сила секој од нив го одржува и оправдува постоењето на нашиот Центар. Би рекол дека секој од нас е автентичен и на свој начин придонесува за секојдневната работа, но и за напредокот на Центарот и за подобрување на менталното здравје во нашата земја. Неопходно е да се спомене дека не сите наши волонтери се психолози и дека сме од различни области. Сепак, секој од нас помина низ долга и интензивна обука, по што беше констатирано дека ги поседуваме квалитетите и вредностите да бидеме волонтери. Секој од нас одлучува од недела во недела да го даде своето слободно време на некој што му треба, што само по себе е одлична работа. Дополнително, како што „Срцето“ се развива и добива на значење, се појавуваат нови задачи на полето на менталното здравје и превенцијата на самоубиства, соработката со други организации и институции, каде што голем број наши волонтери избираат да посветат дополнителна енергија и да работат надвор од нивните редовни смени. Во нашата работа помогна постоењето на тимови кои се занимаваат со внатрешни и надворешни задачи. И така ни ја олеснуваат и подобрат работата во смени.

Волонтерството е од суштинско значење за непрофитниот сектор и општеството како целина. Не учи да бидеме несебични и да не очекуваме ништо за возврат. Верувам дека заедница во која цвета волонтеризмот е здраво општество кое сака да се грижи за своите сограѓани и да го направи животот во оваа земја пријатен и подобар за сите нас.

Темата со која се занимавате е сè уште чувствителна и табу. Како работите на подигање на свеста за нејзината важност? Која е уникатноста на вашата работа и поддршката што ја давате? Како ја едуцирате јавноста на најдобар и најефективен начин за спречување на самоубиства и прашања за грижата за менталното здравје?

Горан: Ми се чини дека работите се движат на овој план и дека ние како општество стануваме се поотворени да зборуваме за тоа, но и да бараме помош кога ни е потребна и сме задоволни, но никогаш не треба да престанеме да ја подигаме свеста за важно е менталното здравје, така што нашето присуство во медиумите, институциите, образованието, културата продолжува преку разни форуми, едукации и обуки за потребата од помош и за самото ментално здравје, феноменот на самоубиство, предрасудите и заблуди поврзани со самоубиството и тоа фундаментално е да им се покаже на луѓето дека не се сами, дека не мора да поминат низ тежок период без поддршка.

Сметате ли дека е неопходна едукација на медиумите кои често непрофесионално известуваат за овие теми и дали се обидувате да дејствувате во насока тоа да го промените?

Теодора: Апсолутно. За жал, во последно време сме сведоци на многу индивидуални обиди и самоубиства. Како што се занимава со самоубиства, нашиот Центар посветува посебно внимание на медиумите и како известуваат за прашањата поврзани со менталното здравје. За жал, забележавме дека начинот на кој известуваа одредени медиуми потенцираа непрофесионално и сензационалистичко известување на тема самоубиство. Така напишавме прирачник за новинари на тема известување за самоубиства и организиравме форуми и панел дискусии на оваа тема. Во соработка со Младинската асоцијација на Нови Сад – Младинска престолнина на Европа (ОПЕНС), започнавме кампања „Внимавај на однесувањето, внимавај на знаците“, каде што разговаравме на оваа тема преку конференции и панел дискусии со нашите ценети гости. Сепак, не можеме да кажеме дека нашата работа е завршена. Се чувствуваме како штотуку да сме почнале, иако имаme многу работа зад нас. Верувам дека ќе ни треба многу време за да дојдеме до менталитет и начин на размислување кои ќе ни помогнат да го решиме проблемот со сензационалистичкото известување. Сепак, тоа е задача на сите нас, од организации и експерти од областа на менталното здравје до новинари и читатели кои избираат која содржина ги задоволува нивните стандарди.

Дали соработувате со други непрофитни организации, фондации и институции, кои и како?

Горан: Имаме одлична соработка со голем број невладини организации во Нови Сад, а сите сме собрани и вмрежени во „Соѕвездието на поддршката“, каде спроведуваме различни улични акции, форуми, едукација, обука, но и разменуваме искуства, си помагаме едни на други и ја подобруваме нашата работа. Би биле среќни доколку соработката се прошири на јавниот сектор и институциите кои се занимаваат со зачувување и подобрување на менталното здравје на сите три нивоа, примарно, секундарно и терциерно. Верувам дека вакво нешто значително би ги променило работите во однос на превенцијата, едукацијата, лекувањето и рехабилитацијата на луѓето на кои им е потребна помош.

Кои се најголемите предизвици со кои се соочувате, а кои се најзначајните успеси што Центарот ги има постигнато во својата досегашна работа?

Горан: Кога зборуваме за предизвици, тешко е да се зборува за нив бидејќи колегите од Центарот „Срце“ се вистински херои, па и тие најтешки предизвици со нив поминуваат многу полесно, но кога зборуваме за успеси, тоа што ние постојат 31 година без и еден ден паузата во работата зборува сама по себе. Ова се должи на сите херои кои целосно доброволно на најхуман начин го посветуваат своето слободно време на луѓето на кои им треба топол човечки збор и знаењето што не им треба. Сакам да им се заблагодарам и да кажам колку сум горд на нив и колку се убави и важни за ова општество.