Luka Ćelović zvani Trebinjac, s početka 20. veka bio je jedan od najbogatijih i najuticajnijih ljudi u Srbiji.
Imetak je stekao baveći se prodajom na veliko i iznajmljivanjem objekata, a kao finansijer, predsednik Beogradske zadruge i veliki prosvetni dobrotvor, stekao je veliko poštovanje i ugled po kome je čuven i danas.
Malo se zna o njegovom privatnom životu, ali činjenica da nije imao direktne potomke i da se nikad nije ženio može se ilustrovati njegovom navodnom izjavom da mu nije jasno kako čovek može toliko da se zaljubi (da bi ušao u brak i imao decu), već da Ima ozbiljnijih stvari u životu kojima čovek treba da se bavi.
Ćelović je verovao da nauka i privredni rad, uz negovanje mladog naraštaja, najbolje obezbeđuje kulturnu i političku budućnost naroda. Vođen tim načelom, svojim testamentom je svu svoju imovinu, tada procenjenu na 13.500.000 dinara zaveštao Beogradskom univerzitetu, što je u tom trenutku premašivalo vrednost fonda Sorbone, pa čak i fonda Nobelove nagrade.
I dan danas se smatra najvećim dobrotvorom Univerziteta u Beogradu
Zadužbina je zvanično osnovana 1926. godine, a na njeno čelo postavljen je rektor Beogadskog univerziteta, koji je rukovodio radom Zadužbine, zajedno sa Odborom sastavljenim od glavešina svih fakulteta.
Zadužbini je na korišćenje odmah po osnivanju predato imanje u Javorskoj ulici br. 7 i 9 (sada Svetozara Radića), a ostatak je trebalo da fondu bude priključen posle njegove smrti.
Pod njegovu imovinu potpadalo je:
- više od 50 miliona tadašnjih dinara;
- dvospratna kuća u ulici Kraljevića Marka br. 1 sa četiri stana i četiri dućana u parteru;
- plac s kućom u Javorskoj ulici (sada Svetozara Radića) br. 7 i 9;
- palata na uglu ulice Karađorđeve br. 65 i Zagrebačke br. 1 (sada Koče Popovića) sa 24 stana i šest dućana
- palata duž cele Zagrebačke ulice (sada Koče Popovića) u koju ulaze brojevi 3, 5, 7 i 9 i ulice Bosanska (sada Gavrila Principa) br. 16 koja je imala 31 stan i sedam dućana;
- zgrada tadašnje Beogradske zadruge, sada poznatija kao Geozavod; • Grand hotel Zadruga, danas hotel Bristol;
- park kod Ekonomskog fakulteta koji je po njemu dobio ime.
Sa prelaskom imovine u vlasništvo Zadužbine, početkom 1930. godine, prihodi Zadužbine značajno rastu. Taj prihod je mesečno iznosio oko 260.000 ondašnjih dinara, što je u vreme teške ekonomske krize bila i te kako značajna suma novca kojom je Univerzitet mogao da raspolaže; ako se ima u vidu da je tada mesečna plata redovnog profesora, ministra ili generala iznosila oko 5.000 dinara.
Zahvaljujući ovoj potpori, Zadruga je bila u mogućnosti da štampa knjige i naučne studije, organizuje simpozijume i kongrese i da sprovodi istraživanja u arhivama i bibliotekama najpoznatijih univerzitetskih centara.
Iste te 1930. godine, odlukom odbora, cela privatna biblioteka Luke Ćelovića sa tri njegova ormana i preko 1100 knjiga, u paketu sa dve kineske vaze, predata je Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu. Osim toga, svake godine Zadužbina je nastavila da donira Univerzitetskoj biblioteci izvesnu sumu novca za kupovinu novih knjiga i periodike, kao i za otkup posebnih izdanja.
Iz godine u godinu Zadužbina je izlazila u susret potrebama beogradskih fakulteta i institucija univeziteta, nabavljajući potrebnu opremu ili omogućavajući sredstva za njihov nesmetan rad. Mnogi naučni radovi i udžbenici su napisani i objavljeni zahvaljujući sredstvima Zadužbine, a kasnije je formiran i zaseban fond u ove svrhe. Udžbenici čije štampanje je finansirao Fond prodavali su se studentima po ceni koja je pokrivala troškove štampe, a moguća je bila i kupovina na otplatu. Zanimljivo je da je tokom rata rad fonda bio usporen, prevashodno zbog nedostatka hartije.
Sve aktivnosti Zadužbine Luke Ćelovića-Trebinjca gotovo je nemoguće nabrojati, ali je sigurno da je njen doprinos obrazovanju i kulturi Srbije nemerljiv.
Komentar