Gradska biblioteka je zadužbina Anke i Arse Pajević, izdavača i mecene srpskog naroda. Zvanično je osnovana 1858. godine, ali njeni koreni sežu i dalje u prošlost. Utemeljena je na radu Srpske čitaonice novosadske, za čiji se zvaničan datum osnivanja uzima 23. septembar 1845. godine.
Kako su u prvoj polovini XIX veka Srbi u Vojvodini bili pod tuđinskom vlašću, bilo je potrebno pronalaći načine da se srpska kultura i tradicija sačuvaju. Kao odgovor srpske kulturne elite, počele su da se pojavljuju knjige, novine i časopisi srpkih autora, pisane sa ciljem da među svojim sunarodnicima podstaknu buđenje nacionalne svesti i prosvećenost naroda.
U isto vreme čitalački pokret zahvata celu Evropu, pa tako i vojvođanski kraj. Prepoznajući značaj koji bi imala za srpski narod, učeni ljudi i rodoljubi došli su na ideju osnivanja prve čitaonice u Novom Sadu.
U okviru dva humanitarna bala, dobrovoljnim prilozima građana i uglednih ljudi, prikupljeno je dovoljno sredstava kako bi ova ustanova otvorila svoja vrata. Sa fondom od 2000 forinti i 1000 knjiga, čitaonica je počela sa radom 27. septembra u gostionici „Kod fazana“, na čijem mestu se danas nalazi Muzička škola u Njegoševoj ulici.
Ubrzo je ovo mesto postalo središte kultunog života tog vremena. U njenim prostorijama su se održavale mnogobrojne i raznovrsne aktivnosti - besede, posela i zabavne večeri, ali i javni sastanci Srba zanatlija Novosađana, deoničara prve Bačke trgovačke i prometne Banke, skupštine jahačkog, veslačkog i vatrogasačkog društva... A nedeljom je čitaonica postajala mesto okupljlanja obrazovane srpske mladeži.
Iako je bila po imenu srpska, Čitaonica je bila otvorena za sve stanovnike Novog Sada, bez obzira na veru i naciju. U isto vreme ona je od 1905. godine postala prva ustanova u kojoj su u pogledu prava i dužnosti izjednačeni muški i ženski članovi.
Zahvaljujući ekonomskoj snazi i uticaju ove institucije, u okviru čitaonice osnovani su mnogi zavodi i ustanove. Tako je 17. oktobra 1873. godine u njenim prostorijama osnovano ''Novosadsko srpsko kolo', a srpske devojke u Novom Sadu su obrazovale su pod njenom zaštitom „Devojačko i omladinsko kolo“. Podrška nije izostala, ni kod formiranja ženske čitaonice ''Posestrime''.
Svoju individualnost Srpska čitaonica u Novom Sadu čuva do 1958. godine, kada objedinjavanjem sa Bibliotekom "Đura Daničić", rejonskim bibliotekama grada, a nešto kasnije i pozajmnim odeljenjem Biblioteke Matice srpske, poprima oblik i način delovanja koji i danas ima kao Gradska biblioteka u Novom Sadu.
Danas se u Gradskoj biblioteci godišnje realizuje preko 1300 raznih kulturnih programa širom mreže bibliotečkih ogranaka: književnih večeri, tribina, predavanja, koncerata, izložbi, kao i posebnih programa za najmlađe.
Komentar